Lịch Sử Quê Tôi "Vạn Ninh"

Biển mênh mông xanh biếc, lúa bạt ngàn đồng xa… Đất trù phú và người hiền hòa đã làm nên một Quảng Phước xưa - Vạn Ninh nay, vùng đất giàu đẹp anh hùng, có bề dày lịch sử trên 350 năm.

NHỮNG BIẾN ĐỔI TRÊN BẢN ĐỒ ĐỊA LÝ - HÀNH CHÍNH

Huyện Vạn Ninh - vùng đất cực bắc của tỉnh Khánh Hòa - nguyên trước kia là huyện Quảng Phước thuộc phủ Thái Khang, được thành lập năm 1653 dưới thời Thái Tông Nguyễn Phúc Tần (Chúa Hiền). Đến năm 1690 huyện này thuộc phủ Bình Khang, năm 1803 thuộc phủ Bình Hòa. Từ năm 1831 đổi là phủ Ninh Hòa, gồm 6 tổng: Phước Tường Ngoại (18 làng), Phước Tường Nội (16 làng), Phước Thiện (10 làng), Phước Khiêm (12 làng), Phước Hà Nội (17 làng), Phước Hà Ngoại (10 làng).

Đến ngày 01-3-1931, phủ Ninh Hòa được cải thành huyện Vạn Ninh, gồm 3 tổng là Phước Tường Nội, Phước Tường Ngoại và Phước Thiện; cắt 3 tổng Phước Khiêm, Phước Hà Nội, Phước Hà Ngoại nhập vào huyện Tân Định và đổi huyện này thành phủ Ninh Hòa mới. Như vậy huyện Vạn Ninh chính thức thành lập vào năm Bảo Đại thứ 6 (1931).

Đến năm 1954, chính quyền Sài Gòn bỏ danh xưng phủ, huyện, đổi thành quận, huyện Vạn Ninh đổi thành quận Vạn Ninh. Năm 1956, cắt một phần đất của quận Vạn Ninh (gồm các xã thuộc tổng Phước Thiện cũ) nhập vào quận Ninh Hòa. Giai đoạn 1970-1975, quận Vạn Ninh có 9 xã là Vạn Phước, Vạn Long, Vạn Khánh, Vạn Bình, Vạn Phú, Vạn Thắng, Vạn Thạnh, Vạn Lương, Vạn Hưng.

Về phía chính quyền cách mạng, đầu năm 1946 ta chủ trương thành lập đơn vị hành chính cấp xã, huyện Vạn Ninh có 8 xã: Phước Đồng, Phước Trung, Phước Tây (thuộc tổng Phước Thiện), Đồng Xuân, Đồng Tiến, Đồng Hòa (thuộc tổng Phước Tường Nội), Liên Hưng và Liên Hiệp (thuộc tổng Phước Tường Ngoại). Trong 2 cuộc kháng chiến, Vạn Ninh nhập chung với Ninh Hòa, gọi là Liên huyện Bắc Khánh.
Sau ngày thống nhất đất nước 30-4-1975, năm 1976 chính quyền cách mạng hợp nhất 2 huyện Vạn Ninh, Ninh Hòa thành một huyện mới gọi là huyện Khánh Ninh. Cơ quan hành chính huyện đặt tại Ninh Hòa. Đến Quyết định số 85/QĐ-CP ngày 05-3-1979, huyện Khánh Ninh được tách ra thành 2 huyện Vạn Ninh và Ninh Hòa như trước đây.

Tháng 12 năm 1993, Nghị quyết kỳ họp thứ 4 Quốc hội khóa 9 điều chỉnh ranh giới giữa hai tỉnh Phú Yên và Khánh Hòa, tách thôn Vũng Rô (thuộc xã Đại Lãnh) ra khỏi huyện Vạn Ninh (tỉnh Khánh Hoà) để sáp nhập vào xã Hoà Xuân, huyện Tuy Hòa (tỉnh Phú Yên).

Địa giới hành chính huyện Vạn Ninh hiện nay: bắc giáp huyện Tuy Hòa (tỉnh Phú Yên), nam giáp huyện Ninh Hòa, tây giáp huyện Ninh Hòa và huyện Sông Hinh (tỉnh Phú Yên), đông giáp biển Đông.

Diện tích tự nhiên: 556,038 km2; dân số: 127.555 người (tính đến 31-12-2004). Ngoài dân tộc Kinh chiếm đa số, trước đây có người Đê (tức dân tộc Ê-đê) ở theo triền núi Vạn Phú - Xuân Sơn, nên có địa danh là Soi Đê. Đặc biệt có nhóm người Hạ (gọi tắt từ danh xưng người Đàng Hạ) cư ngụ rải rác ở xóm Sơn Đừng ở Đầm Môn Hạ và Bãi Sau đảo Điệp Sơn (thuộc xã Vạn Thạnh), sống quần cư làm nghề đánh bắt và còn giữ phong tục xưa của dân tộc này.

Số lượng các đơn vị hành chính huyện Vạn Ninh hiện nay gồm: 1 thị trấn: Vạn Giã (thành lập theo QĐ số 268/QĐ-CP ngày 23-10-1978) và 12 xã: Đại Lãnh (thành lập theo QĐ số 230/QĐ-HĐBT ngày 13-9-1985), Vạn Thọ (thành lập theo QĐ số 100/QĐ-HĐBT ngày 30-9-1981), Vạn Phước (thành lập theo QĐ số 100/QĐ-HĐBT ngày 30-9-1981), Vạn Long, Vạn Khánh, Vạn Thắng, Vạn Bình, Vạn Phú, Vạn Lương (thành lập theo QĐ số 32/2000/NĐ-CP ngày 11-8-2000), Vạn Hưng (thành lập theo QĐ số 43/QĐ-HĐBT ngày 15-4-1986), Xuân Sơn (thành lập theo QĐ số 43/QĐ-HĐBT ngày 15-4-1986) và Vạn Thạnh.

(bài viết tham khảo từ nhiều nguồn dzử liệu - tư liệu chính của Nguyễn Man Nhiên)

 

hay lắm anh cố gắng lên