° Tùy bút của PHONG NGUYÊN Hoàng hôn trên dòng sông Cái. Một chút ráng vàng xuộm lại. Đôi cánh chim nhỏ chao nghiêng tìm về tổ ấm. Vài sợi khói lưa thưa, vắt vẻo trong bóng chiều đang ngả dần sang màu tím thẫm. Đã một chút rượu, ai đó ngâm: Lưỡng ngạn vi lô trường đáo hải Tứ biên hoàng diệp dục vi thu… Mấy câu cổ thi man mác gợi về một dòng sông trắng màu lau lách, mang tên Nha Trang. Dòng sông mang tên Nha Trang, để một thành phố thơ mộng, diễm kiều đứng trên đôi bờ cũng có cùng một tên gọi Nha Trang. Từ bé, tôi đã được ngồi ghe xuôi dòng sông Cái, từ thôn Xuân Phong, Vĩnh Phương xuống chợ Nha Trang. Ba, bốn giờ sáng đã phải dậy, để đưa trái cây xuống đến chợ trước khi trời sáng. Dòng sông đêm đầy quyến rũ, huyền hoặc, với những bãi cát bồi lờ mờ trong sương khói lãng đãng, với những bờ tre im lìm soi nước tạo nên vô khối những hình thù lạ mắt, nhiều khi thấy rờn rợn nhưng vẫn cứ muốn nhìn. Hồi ấy, chúng tôi còn hay làm mành đón cá mồm trên những bãi cát ven sông. Con cá mồm nhỏ chỉ bằng cây tăm nhang. Cho nên làm mành bắt cá mồm là cực kỳ công phu. Nhưng, bù lại, món cháo cá mồm ngon không thể tả. Bây giờ, tôi đã được đi nhiều nơi, nhưng tuyệt nhiên không thấy bất cứ đâu có món cháo cá mồm ngon như ngày ấy. Mà, ngay cả trên con sông Cái bây giờ, cá mồm cũng không còn nữa. Cá mồm, và những bãi cát tinh khôi ngày nào, có lẽ đã mãi mãi trở thành hoài niệm. Bây giờ, dòng sông vẫn chảy, nhưng, trên mình mang đầy những vết thương. Hôm đưa một người quen về thăm, nghe kể chuyện cũ, ông bảo: “Không thể hình dung được. Nói mếch lòng ông, nước sông thế này thì có cho tiền cũng không ai dám tắm”. Ôi! Dòng sông của tôi! Những buổi chiều cuối đông, Nha Trang gợn chút nắng vàng trong gió se se lạnh. Người vẫn đông. Phố vẫn vui. Nhưng không hiểu sao, nhiều khi tôi lại muốn ngồi một mình, trên một góc đảo vắng nào đó. Cổ nhân bảo rằng trà tam, tửu tứ. Nhưng, đôi khi, tôi thích một mình. Phía trước là biển rộng. Mới thấy phận mình là suối khe. Biển cũng như người. Khi dịu dàng, đằm thắm. Lúc dữ dội, gió giông. Có khi đêm về, bên đống lửa hồng trên đảo, tôi ngồi lặng nghe chim bìm bịp kêu, nghe rắn lục rít gọi bạn tình, và nghe đêm dần trôi về phía ngôi sao Mai nhấp nhánh. Những lúc có bạn bè xa về, chúng tôi lại ra đảo. Vẫn bên đống lửa, những câu hát đong đưa, biển vẫn lặng lẽ, thi thoảng hòa âm cùng một giai điệu rầm rì. Độ vài tuần, không được đi ra một đảo nào đó, tôi lại thấy mình thiêu thiếu. Biển Nha Trang thật lạ. Sáng ra, biển mênh mang khói nước, bàng bạc như trong đêm trăng. Trưa, biển xanh ngăn ngắt, xanh đến tận cùng. Chiều, biển ngả màu vàng úa, rồi dần sang tím thẫm, như bước chân đưa ngày vào tối… Anh em, bạn bè khắp nơi thường bảo: Nha Trang là thành phố của… người đẹp; rồi gọi luôn Nha Trang là thành phố… hoa hậu. Được bạn ưu ái gọi như thế, nghĩ cũng phải. Bởi, tại Nha Trang đã từng diễn ra nhiều cuộc thi sắc đẹp mang tầm cỡ quốc gia, quốc tế. Song, nếu chỉ nói như thế thì hơi oan cho… người đẹp, và oan cho cả Nha Trang nữa. Bởi Nha Trang không chỉ có những hoạt động dành cho hoa hậu. Những hội nghị, hội thảo, lễ phát động, giải đấu thể thao… mang tầm cấp quốc gia, quốc tế diễn ra ở Nha Trang ngày càng nhiều, với sự tham dự của nhiều chính khách quốc tế cấp cao, nhiều nghệ sĩ, vận động viên tên tuổi. Mới đây, trong chuyến đến tham dự Hội thảo Lý luận lần thứ 4 giữa Đảng *** Việt Nam và Đảng *** Trung Quốc, ông Chu Vĩnh Khang, Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị Đảng *** Trung Quốc đã bày tỏ tình cảm rất tốt đẹp đối với Nha Trang, Khánh Hòa, nơi trực tiếp diễn ra hội thảo. Những tình cảm tựa như ông Chu dành cho Nha Trang đang mỗi lúc một nhiều thêm, nồng thắm thêm. Cách đây chừng mấy mươi năm, người dân Nha Trang còn đọc thơ rằng: Mả Vòng đêm vắng ma trêu nguyệt Phước Hải rừng Xuân cọp thưởng mai Nghe quạnh quẽ và tịch liêu quá! Nhưng nay đà khác xưa lắm rồi. Mả Vòng, Phước Hải đã rộn ràng phố thị. Mà không chỉ có Mả Vòng, Phước Hải, ở phía Bắc, vùng đất Đồng Đế hoang vu ngày nào giờ cũng đã nhộn nhịp chân người. Nha Trang tựa như một thân thể đương độ xuân thì, áo mới vừa may xong đã chật. Thủ tướng Chính phủ quy hoạch chung đến năm 2025, Nha Trang sẽ là trung tâm kinh tế khoa học kỹ thuật và giáo dục đào tạo của vùng duyên hải Nam Trung bộ và Tây Nguyên; là một trong những trung tâm du lịch có ý nghĩa quốc gia và quốc tế. Thực tiễn trong những năm qua cho thấy, đô thị Nha Trang đã có những bước phát triển quan trọng và toàn diện, từng bước hội đủ các tiêu chuẩn của đô thị loại I. Thành phố ngày càng thể hiện rõ nét là một trung tâm du lịch biển và du lịch văn hóa quan trọng của cả nước; đã và đang phát huy tốt chức năng là đô thị trung tâm chính trị, kinh tế, khoa học kỹ thuật và giáo dục đào tạo của vùng duyên hải Nam Trung bộ, trung tâm du lịch có ý nghĩa quốc gia và quốc tế. Nha Trang đang được nâng tầm, hướng đến hình ảnh một thành phố sạch đẹp, văn minh và thân thiện. Có một Nha Trang sông. Hương đồng, gió nội. Bao mùa mưa nắng, những mái nhà xưa ngói phủ rêu xanh, im ắng, và thấp thoáng giữa đôi hàng cau già mà nghe man mác thanh bình. Đây đó, tôi được nghe mùi ngai ngái của rơm rạ, của phân trâu; được nghe hương thoang thoảng của lúa đòng và hoa cau đương nở. Và, cũng đâu đó, tôi nghe có lời ru ơ hờ cùng kẽo kẹt võng đưa trong mênh mang những tiếng gà trưa. Lại có một Nha Trang biển. Nước xanh, cát trắng. Mấy độ thu đông qua lại, mà những bến bờ xưa cũ vẫn cứ đinh ninh đứng chờ. Cây cỏ tịch liêu trong không gian vời vợi mà gợi nhắc khôn cùng những nỗi niềm lữ thứ. Khách đi rồi, tình còn gửi lại. Mong Nha Trang, ngày về… Về với sông, có một ít cá rô thóc nướng chấm mắm ngò, hoặc năm ba chú cua đồng nướng thơm, giã nhỏ với nước mắm có lá é đồng. Trời mưa rả rích. Cơm gạo lúa mới thơm lừng mà chan với mắm cua đồng, mà ăn với cá rô non. Về với biển, có vài chú tôm hùm. Con tôm hùm còn sống, lấy “tiết” pha rượu, mình tôm lấy một ít để sống, quấn cải xanh chấm mù tạt, phần còn lại cho lên bếp than hồng. Nhiều quý ông đi Nha Trang nhắm món “tiết” tôm hùm, về lại được quý bà nhà tặng thưởng thêm… một chuyến Nha Trang. Điều lạ là ở Nha Trang, người ta có thể đến với nhiều món ăn rất đáng nhớ, từ cao lương mỹ vị như vi cá, yến sào… đến bình dị, dân dã như bún cá, nem chua… thảy đều có cả. Và, tôi còn muốn nói tới một Nha Trang nữa, một Nha Trang của những ngày vui. Vui, bởi những hội hè ngày mỗi thân quen, đầm ấm. Vui, bởi những cuộc trùng phùng tay trong tay không muốn rời xa. Rồi đây, khi được tập trung xây dựng thành nơi chuyên tổ chức các sự kiện chính trị, văn hóa, thể thao, du lịch… mang tầm cấp quốc gia, quốc tế, những ngày vui trên Nha Trang sẽ tiếp nối dài thêm, dài mãi; để niềm vui cứ ngập tràn, òa vỡ cùng sóng biển xôn xao… Có thế, nhiều người rời xa mà không dứt bâng khuâng, lòng cứ mãi thầm kêu: “Ơi, Nha Trang…”. Nha Trang, trước thềm Xuân Kỷ Sửu. Theo Báo Khánh Hoà
